De inzet van financiële beleidsinstrumenten, zoals revolverende fondsen, geborgde leningen en verstrekte leningen, past bij de tijdsgeest waarin de provincie en andere lokale overheden in toenemende mate kiezen voor een faciliterende rol. Dit betekent dat zij realisatie van publieke doelstellingen steeds vaker geheel of gedeeltelijk onderbrengen bij (private) partijen.
Vanuit het beleid wordt als eerste beoordeeld of een financieringsinstrument geschikt is om bij te dragen aan de te realiseren doelen. Op 4 maart 2020 hebben Provinciale Staten de nota Financieringsbeleid vastgesteld. In de nota Financieringsbeleid zijn de kaders van de financieringsinstrumenten vastgesteld.
De algemene kaders van de financieringsinstrumenten zijn:
- Er is sprake van publiek belang
- Er is sprake van marktfalen
- Betrokkenheid van andere partijen is noodzakelijk en wenselijk om het
publiek belang te borgen - Er is financiële dekking voor het instrument
- Er is geen sprake van ongeoorloofde staatssteun en er is geen strijdigheid
met de Wet Markt en Overheid
De volgende financieringsinstrumenten worden hieronder nader behandeld:
- Revolverende fondsen
- Geborgde leningen
- Verstrekte leningen
Ad a. Revolverende fondsen
Een revolverend fonds kan worden ingezet als middel om andere financieringsinstrumenten (lening, garantie, deelneming) te realiseren, waarbij de aflossing en of het rendement terugvloeien naar het fonds. Door het gebruik van revolverende fondsen worden middelen dus niet eenmalig uitgeven, maar revolverend of renderend en met een structureel effect ingezet. Het fonds houdt zichzelf in stand, met het doel middelen efficiënt in te zetten en met hetzelfde vermogen in meerdere projecten te investeren. Naast het geld dat beschikbaar wordt gesteld door de provincie is het vaak de ambitie co-financiering aan te trekken, bijvoorbeeld vanuit private partijen of vanuit Europa of het Rijk. Dit wordt de hefboomwerking of het multiplier-effect genoemd.
Er zijn vier revolverende fondsen, namelijk Gebiedsontwikkelingsfonds Mooi Rijnhuizen (1), OMU (2), ROM Regio Utrecht (3) en Setu (4), waarin de provincie Utrecht via kapitaalverstrekking of garantieverlening in deelneemt. De gevraagde onderwerpen uit Amendement 10 inzake nota financieringsbeleid provincie van 4 maart 2020 zijn hieronder bij de revolverende fondsen verwerkt.
(1) Gebiedsontwikkelingsfonds Mooi Rijnhuizen | |
Verantwoordelijk gedeputeerde | Van Muilekom |
|---|---|
a. Doel | De ambitie is om in Rijnhuizen 2.500 woningen te realiseren door transformatie van leegstaande kantoren en nieuwbouw. Het uitgangspunt is het realiseren van een wijk waarin het prettig wonen, werken en verblijven is. Gemeente en provincie werken samen om ambities op het gebied van bijvoorbeeld woningbouw, gezonde leefomgeving, duurzame energie, klimaatadaptatie en bereikbaarheid te verwezenlijken in de transformatie van het gebied. Om de gebiedsontwikkeling in Rijnhuizen te ondersteunen hebben de gemeente en provincie een financieel systeem opgezet om als vliegwiel te dienen voor de transformatie: het revolverende gebiedsfonds Mooi Rijnhuizen. Hiermee kunnen collectieve investeringen in bijvoorbeeld infrastructuur en openbaar groen worden gefinancierd. De overeengekomen revolverendheid is 100%. |
b. Basisgegevens | De provincie heeft € 0,7 mln gestort in het gebiedsontwikkelingsfonds Mooi Rijnhuizen. De gemeente heeft ook in 2017 € 0,7 mln gestort in dit fonds. In de ‘Uitvoeringsovereenkomst Gebiedsfonds Rijnhuizen’ van 2017 zijn afspraken vastgelegd over de besteding van het fonds en zijn in een beschikking voorwaarden gesteld aan deze subsidie. Het gebiedsontwikkeling Mooi Rijnhuizen is opgedeeld in zes fases van elk gemiddeld € 2 mln. De kapitaalstorting blijft gedurende de looptijd in het gebiedsontwikkelingsfonds. In de grondexploitatie van het gebied is opgenomen dat de provincie aan het eind van de gebiedsontwikkeling (of in 2033) het ingelegde bedrag van € 0,7 mln (exclusief rente) terug krijgt. Gebiedsontwikkelingsfonds Mooi Rijhuizen is behandeld in programma 1 Ruimtelijke ontwikkeling. |
c. De mate waarin met de fondsen de beoogde doelen worden gerealiseerd | Momenteel heeft de gemeente voor circa 3 miljoen aan contracten afgesloten met ontwikkelaars. Afhankelijk van de fase van ontwikkeling van een woningbouwproject wordt geld afgedragen aan het fonds. Hierdoor kan de kapitaalinleg van de provincie in het revolverend fonds opnieuw ingelegd worden voor de volgende fase. Een deel van de opbrengsten uit de bouw van de woningen wordt ondergebracht in het gebiedsontwikkelingsfonds Mooi Rijnhuizen. Om Mooi Rijnhuizen te ontwikkelen tot een prettige woon- en werkwijk, wordt vanuit het fonds ook bijgedragen aan de ontwikkeling van groen en recreatie. Daarnaast zijn onderzoeken uitgevoerd en ingrepen gedaan op gebied van klimaatadaptatie en bereikbaarheid van het gebied. |
d. Realisatie van revolverendheid | Gemeente en provincie zijn in 2015 een samenwerking aangegaan met betrekking tot het revolverend fonds. De uitgaven die tot nu toe vanuit het gebiedsfonds zijn gedaan, vallen nog in beginfase 1. Het is in dit stadium dan ook nog niet toetsbaar of hiermee de beoogde revolverendheid wordt gerealiseerd. |
(2) Ontwikkelingsmaatschappij Utrecht (OMU) | |
Verantwoordelijk gedeputeerde | Strijk |
|---|---|
a. Doel | Het doel van de OMU N.V. is het investeren in de private delen (lege delen van terreinen, verouderde bedrijfsbebouwingen) ten einde deze met andere participanten (zoals gemeenten en/of private ontwikkelaars) te herontwikkelen en opnieuw in de markt te zetten. De revolverendheid van OMU is 100% minus 25-50% van de jaarlijkse kosten. De resterende kosten worden gedekt door het rendement op investeringen. |
b. Basisgegevens | OMU is gestart in 2011 en er is geen afgesproken eindtijd. De omvang van het aandelenkapitaal van de OMU is in 31-12-2020 € 13,3 mln. Er is in 2020 een extra aandelenstorting plaatsgevonden van € 1 mln. OMU wordt behandeld in programma 4a Economie en de paragraaf Verbonden Partijen van de Begroting en Jaarrekening. |
c. De mate waarin met de fondsen de beoogde doelen worden gerealiseerd | OMU is tot 31-12-2020 betrokken bij de herontwikkeling van ca.40 ha bedrijventerrein en de transformatie van 97.000 m2 kantoren. |
d. Realisatie van revolverendheid | De investeringen en financieringen van afgeronde projecten zijn inmiddels allemaal volledig teruggekomen. De projecten hebben daarbij een gemiddeld jaarlijks rendement behaald tussen de 6-8% (bij een gemiddelde looptijd van 1-3 jaar). De maximale van een investering en financiering is € 2 mln per project. OMU heeft tot op heden ruim EUR 30 mln. aan investeringen en financieringen uitgezet in projecten (nog los van faciliterende rol van OMU bij projecten). Er is hiervan inmiddels ruim EUR 21 mln. teruggekomen. Op dit moment staat er nog zo’n EUR 9 mln. uit in lopende projecten. De verwachting is dat deze investeringen ook terugkomen. Het fonds van OMU is inmiddels al 2 keer in omloop geweest. |
(3) ROM Regio Utrecht | |
Verantwoordelijk gedeputeerde | Strijk |
|---|---|
a. Doel | Het doel van de ROM Regio Utrecht is het verstrekken van financiering (leningen en participaties) aan startups, scaleups en innovatieve MKB-ondernemingen die actief zijn op (een van) de thema's van de Regionale Economische Agenda (REA); duurzaamheid, gezondheid en digitalisering. De afgesproken revolverendheid is 100%. |
b. Basisgegevens | De ROM Regio Utrecht is gestart in 2020 en er is geen afgesproken eindtijd. De omvang van het aandelenkapitaal van het Participatiefonds is € 22 mln, waarvan een deel van het aandelenkapitaal, namelijk € 8 mln, door kapitaalstorting van de provincie Utrecht is gevormd. De ROM Regio Utrecht wordt behandeld in programma 4a Economie en de paragraaf Verbonden Partijen van de Begroting en Jaarrekening. |
c. De mate waarin met de fondsen de beoogde doelen worden gerealiseerd | Het Participatiefonds is in de zomer van 2020 gestart. Er zijn in dat jaar nog geen investeringen gedaan. Het is dan ook nog niet toetsbaar of met het Participatiefonds de beoogde doelen worden gerealiseerd. De ROM Regio Utrecht heeft vanaf de start direct uitvoering gegeven aan de Corona OverbruggingsLening (COL-regeling) van het Ministerie EZK. Via deze regeling zijn 90 leningen verstrekt voor in totaal € 17,7 miljoen aan startups, scale-ups en innovatief MKB. Dit betreft bedrijven die ook tot de doelgroep van het Participatiefonds van de ROM behoren. |
d. Realisatie van revolverendheid | Het Participatiefonds is in de zomer van 2020 gestart. Er zijn in dat jaar nog geen investeringen gedaan. Het is dan ook nog niet toetsbaar of met het Participatiefonds de beoogde revolverendheid wordt gerealiseerd |
(4) Stichting Energiefonds Utrecht (Setu) | |
Verantwoordelijk gedeputeerde | Van Essen |
|---|---|
a. Doel | Setu verstrekt leningen, garanties en/of participaties aan bedrijven, georganiseerde initiatieven en instellingen, ter versnelling van de energietransitie in de provincie Utrecht. |
b. Basisgegevens | Setu is gestart in 2013 met een looptijd tot en met 2037 en beheert 2 fondsen, zowel voor de Gemeente Utrecht als Provincie Utrecht. De provincie Utrecht is ingestapt in 2018. Het totaal beheert fondsvermogen is € 21 mln. Het fondsvermogen van het provinciaal energiefonds bedraagt € 16 mln. De provincie heeft de opgebouwde portfolio overgenomen van de gemeente Utrecht. Setu wordt behandeld in programma 4b Energie-transitie en de paragraaf Financieringen, onderdeel geborgde geldleningen. De provincie Utrecht heeft bij beschikking besloten 100% borg te staan voor het kredietarrangement van € 16 mln van de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Deze borgstelling wordt geëffectueerd op het moment dat niet alle uitstaande leningen van het provinciale deel van het fonds aan SETU worden terugbetaald op het moment dat het kredietarrangement met BNG afloopt. Het kredietarrangement tussen SETU en BNG loopt af op 31-12-2037. In de reserve Weerstandsvermogen is rekening gehouden met een risicoreservering van € 4 mln van de maximale garantstelling van € 16 mln. |
c. De mate waarin met de fondsen de beoogde doelen worden gerealiseerd | Setu zorgt ervoor dat energiebesparende/opwekkende initiatieven zich kunnen ontplooien door ze duurzaam te financieren. Het beschikbare fondsvermogen kan tot 2037 2 – 2,5x worden uitgeleend aan nieuwe initiatieven. |
d. Realisatie van revolverendheid | Het risico-aandeel op de uitstaande financieringen bedraagt 17,7% van het totaal aan uitstaande leningen binnen het provinciale deel van het fonds. Per 31-12-2020 is het totaal van de uitstaande leningen € 6 mln. De gemiddelde looptijd van een verstrekte lening is 8 jaar. Van de leningen die vanaf het begin zijn verstrekt is een bedrag van € 4,9 mln reeds afgelost en kan weer ingezet worden. |
Ad b Geborgde leningen
Borg- en garantstelling (gebaseerd op artikel 7:850 e.v. van het Burgerlijk wetboek) zijn beide middelen om wederpartijen een extra vorm van zekerheid te bieden dat een geldvordering voldaan zal worden. Een borgstelling kan pas worden ingeroepen als de schuldenaar niet aan zijn verplichtingen voldoet. Een garantstelling wordt afgesloten in een overeenkomst en daarin worden de condities opgenomen wanneer de garantstelling door de schuldeiser wordt ingeroepen en de voorwaarden die op de garantstelling van toepassing zijn. Voor een garantstelling wordt gekozen wanneer financiers niet bereid zijn (volledige) financiering te verstrekken onder voorwaarde passend bij het maatschappelijk gewenste resultaat, zonder een garantstelling.
In de nota Financieringsbeleid is de grens van het garantieplafond bepaald op € 40 miljoen (=resterende aandeel provincie in garantstelling basis jaarrekening n-1). Dit plafond kan door PS worden bijgesteld.
De ontwikkeling van de huidige staat van gewaarborgde leningen hieronder weergegeven
De geborgde geldleningen groter dan € 0,5 mln zijn hieronder toegelicht:
Nationaal Groenfonds
De leningen van het Nationaal Groenfonds zijn in 1999 tot stand gekomen door een convenant tussen het Rijk en de provincies in het kader van natuurontwikkeling. Aan het Groenfonds zijn garantstellingen afgegeven voor de voorfinanciering van de provinciale subsidieregeling particulier natuurbeheer.
RTV Utrecht
RTV Utrecht heeft een pand aangekocht met behulp van een borgstelling van de provincie Utrecht.
Garantiefonds Energie
De Provincie heeft via een marktconsultatie vernomen dat de financiering van collectieve energieprojecten (duurzame energie en energiebesparing) voor banken lastig kan zijn vanwege extra risico’s, zoals het ledenrisico. De Provincie biedt via de Portfoliogarantie aan een deel van het risico per project op zich te
nemen, zodat een bank een portfolio van financieringen aan collectieve energieprojecten op kan
bouwen.
Stichting Huisvesting SV Kampong
De borgstelling is bedoeld voor de financiering van de faciliteiten voor het NHC als onderdeel van het te realiseren clubhuis SV Kampong.
OD Investments
De centrale bibliotheek Utrecht is gevestigd op Neude. De provincie Utrecht heeft aan de verhuurder/eigenaar van de locatie waar deze bibliotheek gevestigd een garantstelling afgegeven. Dit om de financiële risico's van een eventuele vroegtijdig vertrek door een faillissement van de centrale bibliotheek Utrecht uit deze locatie af te dekken.,
Gemeente Amersfoort
De garantiestelling is verleend voor de fietsenstalling bij het station Amersfoort. Het betreft een garantie voor het geval er een tekort op de exploitatie ontstaat na realisatie van deze fietsenstalling.
VvE Hoofdcentrum Leusden
De Vereniging van Eigenaren de Hamershof in Leusden renoveert 97 appartementen naar Nui-op-de-Meter (NOM) renoveren, mits de woonlasten hierdoor niet toenemen. Deze garantstelling is afgegeven zodat de VvE de bankfinanciering bij BNG om de NOMrenovatie van 97 woningen van de VvE Hamershof volgens de subsidieaanvraag kan realiseren., Het geldt voor de periode van 15 oktober 2018 tot en met 30 jaar na de datum dat de financiering verstrekt wordt. De provincie heeft een pandrecht op de servicekosten.
SETU
Sinds 2018 beheert Stichting Energietransitie Utrecht (SETU) een provinciaal energiefonds. Het energiefonds maakt financiering mogelijk van kansrijke initiatieven waarbij geen financiering gevonden kan worden bij banken, vanwege het hogere risicoprofiel. De provincie Utrecht heeft een borgstelling afgegeven voor SETU van maximaal € 16 mln., waardoor zij datzelfde bedrag kunnen lenen. In 2020 is een voorziening getroffen van € 0,4 mln. voor deze borgstelling.
DVvE B.V.
De DVVe BV gaat met de Europese ELENA subsidie verenigingen van huiseigenaren (VvE's) in de provincie Utrecht procesondersteuning bieden bij hun duurzaamheidsaanpak. De verwachting is dat het binnen drie jaar leidt tot minimaal 1100 verduurzame appartementen. Iedere euro aan procesgeld dient te leiden tot € 10 aan investeringen van VvE's in de provincie Utrecht. De provincie Utrecht staat garant voor het Europese subsidiebedrag in het geval de verplichting om 10 keer het subsidiebedrag aan investeringen te realiseren niet volledig gehaald wordt. De Europese subsidie zal in een dergelijk geval terugbetaald dienen te worden tot de gewenste ratio van 1:10. Het verschil komt ten laste van de provincie.
Ad c Verstrekte leningen
In de nota Financieringsbeleid is de grens van het plafond voor verstrekte leningen bepaald op € 20 miljoen (=resterende aandeel provincie verstrekte leningen met een looptijd groter of kleiner dan
één jaar op basis jaarrekening n-1). Dit plafond kan door PS worden bijgesteld.
1. Fietsplanleningen
Leningen aan personeel in het kader van de fietsplanregeling voor een periode van 3 jaar.
2. GroenGasleningen
De leningen zijn verstrekt om pomphouders te stimuleren Groengas aan te bieden als brandstof voor auto’s en vrachtwagens.
De maximale looptijd van deze leningen is tot en met 2025.
3. Cofinancieringsfonds (EBU)
De provincie heeft op basis van de Uitvoeringsverordening Economic Board Utrecht 2016, regeling Groen Gezond Slim Fonds, leningen verleend.. De achterliggende gedacht was dat een lening als onderdeel van een totale financiering door private partijen daarbij effectief is omdat private partijen dan gemakkelijker instappen. De maximale bijdrage is 25% van de totale financieringsvraag in de vorm van een lening tot een maximum van €100.000 met als voorwaarde dat de resterende middelen door private financiers (in de praktijk via crowdfundingsplatforms) worden ingebracht.
In maart 2020 is echter deze subsidiemogelijkheid stop gezet, aangezien de Regionale Ontwikkelings Maatschappij (ROM) vergelijkbare nieuwe instrumenten heeft. ROM heeft ook de specialistische kennis en kunde voor handen heeft om te beoordelen of een lening verantwoord is.
De maximale looptijd van deze leningen is tot en met 2027.
4. Startersfonds
Er zijn middelen ter beschikking gesteld aan Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland (SVn) voor het uitgeven van Startersleningen.
De maximale looptijd van deze leningen is tot en met 2024.
5. Lening Stadsmakersfonds
Stadsmakersfonds steekt de handen uit de mouwen om steden duurzaam, inclusief en aantrekkelijk te maken en te houden. De provincie Utrecht heeft hiervoor een lening verstrekt.
Deze lening eindigt in 2029.
6. Woongroep Randenbroek
De lening voor de woongroep Randenbroek is in 2020 afgelost.
7. Statenjacht De Utrecht
Statenjacht De Utrecht is gebouwd aan de hand van originele bouwtekeningen uit 1746, die in de archieven van het Scheepvaartmuseum verbleven. Enige jaren na gereedkomen van het Statenjacht heeft de provincie Utrecht de hypothecaire lening overgenomen. De hypotheek is omgezet naar een aflossingsvrije hypotheek. De Stichting Statenjacht Utrecht betaalt de hypotheekrente jaarlijks in vaar- en waldagen.
Deze lening eindigt in 2028.
8. Woningen gemeente Utrechtse Heuvelrug
De lening is verstrekt aan de gemeente Utrechtse Heuvelrug voor aankoop van onroerend goed. De terugbetaling vindt plaats zodra de gemeente dit onroerend goed heeft verkoopt.
De looptijd van deze lening is gekoppeld aan het moment van de verkoop van de woningen.
9. Kasteel Amerongen
De lening is in 2020 afgelost.