3.7 Grondbeleid

In de tabel hieronder ziet u hoeveel hectare grond er dit jaar binnen het NNN (Natuur Netwerk Nederland) is verworven, dan wel waar er functieverandering plaatsvond.

*Als gevolg van een aantal correcties op de kaart in 2020 met betrekking tot voorgaande jaren is dit getal ca.
  20 ha hoger dan het getal zoals gepresenteerd in de Jaarrekening 2019

In 2020 is circa 60 ha grond binnen de categorie 'nog te realiseren natuur' aangekocht of omgevormd, waarmee het totaal uitkomt op 954 ha. Het is het niet gelukt om de jaaropgave (i.c. 125 ha) te realiseren. Inmiddels ligt het gerealiseerde resultaat t/m 2020 circa 150 ha achter op het begrote oppervlak van 1.105 ha. In programma 2 Landelijk Gebied treft u een nadere toelichting aan. De inschatting is dat het einddoel (1.570 ha in bezit van een natuurbeheerder en ingericht in 2027) nog steeds haalbaar met inzet van het huidige instrumentarium, aangevuld met de nieuwe aankoopsubsidie NNN-gronden, die in de loop van 2019 is opengesteld. Waarbij wel een aantal aanvullende acties worden ingezet in 2021.

Financieel Instrumentarium
De financiering van de te realiseren internationale natuurdoelen vindt grotendeels plaats via het zogenaamde grond-voor-grond-principe. Dat houdt in dat in bezit zijnde gronden worden verkocht, waarmee budget wordt vrijgemaakt voor nieuwe aankopen en inrichting van natuur.

Alle gronden die we voor het programma AVP aankopen, worden geactiveerd op de balans in de Grondvoorraad AVP tegen de verkrijgingswaarde of -in het geval van gronden binnen het NNN -tegen de lagere marktwaarde in de grondvoorraad AVP. Het verschil tussen de lagere marktwaarde en de verkrijgingsprijs (meestal 85% van de waarde) dekken we uit de middelen voor realisatie van het Natuurnetwerk Nederland binnen programma 2. Over de afbouw van de Grondvoorraad AVP (voorheen Revolverend Fonds) heeft ons college afspraken gemaakt. Het fonds, dat destijds de mogelijkheid bood om aankoop van gronden en opstallen tot maximaal €50 miljoen voor te financieren, bouwen we in stappen van € 5 miljoen per twee jaar af naar € 0 eind 2027. De stand per 31-12-2020 van de Grondvoorraad AVP is €17,75 miljoen. Ons college is op dit moment aan het onderzoeken of het vormen van een grondbank een middel is dat helpt bij het realiseren van de provinciale doelen. Daarin wordt ook de afbouw van de Grondvoorraad AVP betrokken.
Gronden die we aankopen voor de natuurcompensatie, activeren we apart. De grondvoorraad Natuurcompensatiebank stond eind 2020 op €2,49 mln.

Er is een verkooptaakstelling van gronden en opstallen van in totaal € 14 mln. voor de periode 2018 t/m 2021 geformuleerd. Dit is om onder andere middelen te genereren voor de verwerving/functieverandering en inrichting van nieuwe natuur. In 2020 is voor circa € 2,1 mln. verkocht. Hiermee is de gemiddelde jaarlijkse verkooptaakstelling van € 3,5 mln. niet gehaald. Maar in 2018 en 2019 is er totaal € 12,3 mln. gerealiseerd.
(€ 7,1 mln. in 2018 en € 5,2 mln. in 2019) zodat de totale taakstelling van €14 mln. inmiddels is gehaald.

Op basis van een GIS-analyse is er in totaal 1.011 ha in bezit ten behoeve van het programma Agenda Vitaal Platteland en Recreatie om de Stad (RodS). Hiervan ligt 385 ha binnen de begrenzing van het NatuurNetwerk Nederland (kortweg NNN), 109 ha binnen de begrenzing van RodS en 507 ha is ruilgrond (inclusief de gronden voor de natuurcompensatiebank).

Financiële risico’s bij grondverwerving

Het financiële risico bij grondverwerving voor de inrichting van het landelijk gebied is over het algemeen beperkt, omdat grond relatief waardevast is. Zo uitte het effect van de financiële crisis zich een aantal jaar geleden bijvoorbeeld vooral in een daling in de huizenprijzen en veel minder in een daling van de prijzen van agrarische grond. We zien de afgelopen periode de druk op de grondmarkt in het landelijk gebied alleen maar toenemen, nu er ook extra grond nodig is voor het oplossen van de problematiek rond stikstof, de energietransitie, woningbouwopgave, etc.

Het programma AVP kent een voorziening om eventuele risico’s op te vangen, zie onderstaande tabel. Hiermee worden de risico’s opgevangen van de opstallen die in bezit zijn in het landelijk gebied en die zijn voorgefinancierd uit het voormalige Revolverend Fonds, nu grondvoorraad AVP genaamd. De prioriteit voor de verkoop ligt bij deze opstallen. De verkoop van de betreffende opstallen staat in 2021 en 2022 gepland. Daartoe zijn taxatierapporten opgesteld en is een zogenaamd bidboek opgesteld, waarmee de panden in de verkoop worden gezet. De hoogte van de voorziening is iets gedaald ten opzichte van 2019. Dit heeft ermee te maken dat de verwachte opbrengst van de panden op basis van het (concept) taxatierapport naar boven is bijgesteld.

Hart van de Heuvelrug/ Vliegbasis Soesterberg

Hart van de Heuvelrug/Vliegbasis Soesterberg  (HvdH/ VBS) is een langlopende integrale gebiedsontwikkeling. Het programma is gestart in 2004 en loopt tot en met 2025. Doel van het programma is de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren, onder meer door twee ecologische verbindingen (corridors) te maken. Daarnaast ontstaat dankzij dit programma meer ruimte voor wonen, werken, zorg en recreatie in het gebied. Een belangrijk uitgangspunt in de uitvoering is de financiële en ruimtelijke verevening tussen de rode projecten (het ontwikkelen van woon-en werklocaties) en groene projecten (ontwikkeling van natuur en recreatie). De gronden die de provincie in eigendom heeft, worden verkocht na bewerking of doorgeleverd aan derden. De provincie beheert enkele percelen en panden  tijdelijk totdat de gronden verkocht of overgedragen zijn. Bij grondtransacties handelt de provincie marktconform, openbaar, conform gelijkberechtiging en transparant.

Voor het programma HvdH/ VBS voert de Provincie een actieve grondexploitatie. Dit is een uitzondering op het in 2020 vastgestelde grondbeleid van de provincie. De grondexploitaties (grexen) van het programma HvdH en VBS zijn een gesloten systeem. De investeringen worden bekostigd met de toekomstige opbrengsten. Het programma en project komen niet ten laste van de algemene middelen. Pas bij afronding van het geheel (in 2025) verrekenen we het saldo met de algemene middelen. De verantwoording van het programma is met ingang van de Jaarrekening 2018 aangepast aan de wijzigingen in het BBV. In de begrotingen van 2020 en 2021 worden ook volgens deze nieuwe systematiek ingedeeld.

De insteek bij alle projecten is dat we alle grond voor afsluiting van het project overdragen. Hetzij voor het realiseren van woningen en bedrijven, hetzij als natuur-en/of recreatieterrein. In overeenstemming met het BBV wordt er op de rode projecten tussentijdse winst genomen, volgens de Percentage of Completion (POC)-methode en op de afgesloten projecten in de IVA wordt jaarlijks afgeschreven. De hieruit voortkomende financiële gevolgen verantwoorden we in Programma 1. Ruimtelijke ontwikkeling en het voordeel wordt afgewikkeld naar de in 2020 ingestelde bestemmingsreserve. Met deze reserve geven we invulling aan het contractueel overeengekomen beheerfonds HvdH.

In 2020 hebben grondtransacties van het bedrijventerrein Richelleweg plaatsgevonden. Er zijn 4 percelen verkocht (ruim 1,2 hectare). Van 3 van deze percelen moet het notarieel transport nog plaatsvinden. Er is nog 1 perceel onder optie. De overige percelen van het Richelleterrein zijn verkocht.
We zijn daarnaast met Het Utrechts Landschap in gesprek over de koopovereenkomst voor het Harlanterrein (8 hectare ingerichte natuur).

Voor meer gedetailleerde informatie over de deelprojecten van Hart van de Heuvelrug en de Vliegbasis Soesterberg verwijzen wij naar de projectenparagraaf 3.8.1.